- و ۲۵ نکته ساده برای داشتن رژیم غذایی سالم تر (قسمت اول)
- رژیم بدن سازی چیست؟ آنچه شما باید در مورد رژیم غذایی و تغذیه برای تمرینات وزنه برداری و بدن سازی بدانید
شب یلدا یا شب چله یکی از قدیمیترین جشنهای ایرانی است که مثل عید نوروز و چهارشنبهسوری از تاریخ و پیشینهی قدیم ایران به یادگار مانده. این شب از تمام شبهای سال بلندتر است و اجداد ما هر سال آن را جشن میگرفتهاند.
شبیلدا در واقع از زمان غروب آفتاب در آخرین روز پاییز یعنی ۳۰ آذر شروع میشود و با طلوع آفتاب در اولین روز زمستان یعنی اول دی به پایان میرسد. زمان شبیلدا به تاریخ میلادی برابر با شب ۲۱ دسامبر است که البته در سالهای کبیسه به ۲۰ دسامبر تغییر میکند. برای مثال تاریخ شب یلدا از سال ۹۶ تا ۹۸ معادل ۲۱ دسامبر بود ولی در سال ۹۹ که کبیسه است این شب معادل ۲۰ دسامبر ۲۰۲۰ خواهد بود.
شب چله به عنوان بلندترین شب سال، برای ما ایرانیها پر از خاطره است؛ از زمان کودکی که انشای شبیلدا مینوشتیم تا جمع شدن فامیل، انداختن سفره شبیلدا، تزیین انار شب یلدا و گوش دادن به شعر و قصه زیر کرسی.
آیا شبیلدا فقط مخصوص ایرانی هاست یا نه؟
تاریخچه شب یلدا
تاریخچه شبیلدا به گذشتههای بسیار دور برمیگردد. اما قدمت دقیقش مشخص نیست. برخی باستانشناسان، تاریخ شبیلدا را هفت هزار ساله میدانند. آنها به ظروف سفالی دوره پیش از تاریخ، استناد میکنند. این ظروف دارای نقوش حیوانیِ ماههای ایرانی، مانند قوچ و عقرب هستند. البته این نقوشِ در کتیبهها و یافتههای باستانشناسی کمیاباند. اما باستانشناسان معتقدند، میشود آیین مربوط به شبیلدا را تا هفت هزار سال قبل، ردیابی کرد.
دلایل برپایی جشن شبیلدا
باورهای کهن ایرانی بر اساس اسطورهها و شناخت رویدادهای کیهانی شکل گرفته است. روایتهای مختلفی از علت برگزاری جشن شبیلدا وجود دارد.
روایت اول: پیروزی روشنایی و نور بر ظلمت و تاریکی
در روزگاران باستان، زندگی مردم بر پایه کشاورزی و دامپروری بود؛ و تاثیرات آب و هوا برایشان بسیار مهم محسوب میشد. مردم با مشاهده و تجربه، تغییرات مداوم شب و روز و فصلها را درک کرده بودند. بشرِ همیشه کنجکاو هم پس از کشف چگونگیِ وقوع یک رویداد، به دنبال فلسفه و چرایی آنها میگردد.
آنها تاثیر نور و تاریکی؛ و گرما و سرما را بر زندگیشان میدیدند. از تاثیراتی که میگرفتند؛ به این نتیجه رسیده بودند که، نور، روز و خورشید، نماد آفریدگار و نیکی ست. در مقابلِ آن، شب و سرما نشانههای اهریمن و پلیدی.
آنها از این مشاهدات، به این باور رسیده بودند که، شب و روز، و روشنایی و تاریکی، در یک جدال همیشگی به سر میبرند. روزهای بلندتر، نشانه پیروزی روشنایی، و روزهای کوتاهتر نشانه غلبه تاریکی بود.
به این ترتیب آنها آخرین روز پاییز، که بلندترین شب سال است، جشن میگرفتند. چرا که فردای آن، روزها کمکم طولانیتر شده و آفریدگار بر اهریمن نور بر تاریکی پیروز میشود.
شب یلدا و مسیحیت
مذاهب مختلف مسیحی، میلاد مسیح را در یکی از روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی برگزار میکنند. سال نو آنها که در یازدهم دیماه شروع میشود؛ نزدیک به شب یلدا ست. برخی از تاریخپژوهان و باستانشناسان عقیده دارند که تقویم میلادی با اندک تغییراتی، ادامه میلاد خورشید بوده که بعدها آن را به میلاد مسیح نسبت دادهاند. از دیدگاه آنها، این تقویم در روم، در قرن چهارم پس از میلاد به وجود آمده است.
ابوریحان بیرونی دانشمند قرن چهارم هجری شمسی در آثار الباقیه در مورد شبیلدا میگوید:
«و نام این روز میلاد اکبر است و مقصود از آن، انقلاب شَتوی (زمستانی) است. گویند در این روز، نور از حد نقصان به حد زیادت خارج میشود و آدمیان به نَشو و نما آغاز میکنند و پریها (دیوها) به ذَبول و فنا روی میآورند.
شبچله (یلدا) از نظر علم نجوم
از آغاز تابستان، هر روز خورشید از جای دیروزش کمی نزدیکتر به جنوب طلوع میکند. به همین ترتیب موقع غروب هم از جای قبلش، کمی نزدیکتر به جنوب غروب میکند. این اتفاق، باعث میشود که خورشید هر روز از مرکز آسمان به سمت جنوب متمایلتر شود و طلوع و غروب زودتر اتفاق بیفتد. نتیجه آن کوتاه شده طول روز و افزایش زمان تاریکی است. در روز یکم دی، خورشید در زمان طلوع به پایینترین حد جنوبیش، یعنی ۲۳.۵ درجه شرقی میرسد. این موقعیت زمین را انقلاب زمستانی مینامند. از این روز به بعد، مسیر جابهجاییهای طلوع خورشید، معکوس میشود. یعنی نقاط طلوع و غروب از سمت جنوب دورتر میشوند و به شمال نزدیکتر. به همین ترتیب روزها بلندتر و شبها کوتاهتر میشوند. این رویداد در یکم تیر از نو تکرار میشود.
انار میوه اصلی سفره شب یلدا ست. پیشینیان انار را میوه باروری و برکت میدانستند. آنها این معنا را از دانههای زیاد آن دریافت میکردند. همچنین انار به خاطر رنگ قرمزش نماد شادی و خورشید است. در واقع خوردن انار در شبیلدا به خاطر اعتقاد به تاثیر جادوی سرایتی آن بوده است. یعنی آنها با توسل به انار و خوردن آن برکت را از دانههای زیاد آن میگرفتند و نیروی باروری را در خود افزایش میدادند. به همین ترتیب یکی از میوههایی که در خوانچه یلدای عروس میگذارند انار است.